Zapalenie zatok przynosowych: przyczyny, objawy i metody leczenia

Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych to inaczej dobrze Ci znane przeziębienie. Jest jedną z najczęściej występujących chorób sezonu jesienno-zimowego i zazwyczaj ustępuje w przeciągu kilku dni. Jednak co robić, kiedy infekcja na dobre zajmie zatoki? Poznaj skuteczne sposoby leczenia zapalenia zatok przynosowych.

Co wywołuje zapalenie błony śluzowej nosa i zatok?

Kiedy do organizmu trafiają patogeny, aktywuje się układ odpornościowy. W odpowiedzi na infekcję wywołuje on miejscowy stan zapalny, który odpowiada za towarzyszące chorobie objawy. Zdecydowana większość przypadków zapalenia nosa i zatok jest spowodowana przez wirusy. Infekcja bakteryjna zdarza się rzadko, a na dodatek zazwyczaj rozwija się wtórnie do wirusowej, np. jeśli nie zastosowano odpowiedniego leczenia.

Na podstawie czasu trwania choroby wyróżnia się:

ostre wirusowe zapalenie nosa i zatok przynosowych – objawy ustępują w ciągu 10. dni,
ostre powirusowe zapalenie zatok – trwa do 12. tygodni,
przewlekłe zapalenie zatok – dolegliwości utrzymują się dłużej niż 3 miesiące [1].

Objawy zapalenia zatok przynosowych

Na początku pojawiają się klasyczne objawy przeziębienia – katar, kaszel, ból gardła, czasem niewysoka gorączka. Jeśli jednak infekcja dotrze do zatok przynosowych, spowoduje nadprodukcję gęstej, kleistej wydzieliny, której organizm nie będzie w stanie usunąć samodzielnie. Dołączą wtedy dodatkowe objawy:

katar spływający po tylnej ścianie gardła,
ból głowy, zwłaszcza przy schylaniu się,
ucisk i wrażliwość twarzy na dotyk, szczególnie w okolicy zatok,
utrata lub upośledzenie węchu,
gorączka i zmęczenie organizmu.

Jak leczyć zapalenie zatok?

Nie bagatelizuj ostrego zapalenia zatok przynosowych – nieleczone rozciągnie się w czasie na kilka tygodni. Co gorsza, zalegająca w zatokach wydzielina sprzyja rozwojowi nadkażenia bakteryjnego, które może skutkować koniecznością podania antybiotyku. Dlatego warto szybko się nią zająć.

Jak rozrzedzić śluz w zatokach? W tym celu pomocne będą doustne leki ziołowe, np. na bazie olejków eterycznych – eukaliptusowego, mirtowego, cytrynowego i pomarańczowego. To substancje bogate w składniki aktywne o działaniu:

sekretolitycznym – nasilają produkcję rzadkiej wydzieliny, która trafia do zatok i upłynnia zalegający w nich śluz,
sekretomotorycznym – wzmacniają ruchy rzęsek obecnych na nabłonku dróg oddechowych, które transportują śluz z zatok w kierunku nosa,
przeciwzapalnym – wspomagają łagodzenie stanu zapalnego w śluzówce zatok[2].

A co możesz zastosować na pozostałe objawy zapalenia zatok przynosowych?

Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, np. ibuprofen – złagodzi ból głowy i obniży gorączkę,
krople do nosa zmniejszające obrzęk śluzówki, np. z ksylometazoliną – ułatwią oddychanie, ale można je stosować maksymalnie przez 7 dni. Dłuższa terapia prowadzi do nadmiernego wysuszenia błony śluzowej nosa,
wodę morską hipertoniczną – to alternatywa dla wyżej wymienionych kropli. Również obkurcza śluzówkę, ale nie wywołuje przesuszenia[3].

W większości przypadków ostrego zapalenia zatok przynosowych infekcję wywołują wirusy, a szybkie łagodzenie objawów zapobiega rozwojowi nadkażenia bakteryjnego. Dlatego zwykle antybiotyk nie jest potrzebny. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli po kilku dniach samodzielnego leczenia nie widzisz poprawy. Być może konieczne będzie zastosowanie leków na receptę.

[1] Wachnicka-Bąk, A., Lipińska-Opałka, A., Będzichowska, A., Kalicki, B., & Jung, A. (2014). Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 10(1): 25-31.

[2] Pachecka, M., Pachecka, R., & Pławińska, A. (2014). Zastosowanie substancji pochodzenia naturalnego w leczeniu zapalenia zatok przynosowych w świetle Europejskich wytycznych na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa–EPOS 2012. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 10(4): 427-439.

[3] Arcimowicz, M. (2021). Ostre zapalenie zatok przynosowych w codziennej praktyce. Otolaryngologia Polska, 75(4): 40-50.

Najczęściej zadawane pytania

Jakie są główne przyczyny zapalenia zatok przynosowych?

Zapalenie zatok przynosowych może być wywołane przez różne czynniki, w tym infekcje wirusowe (najczęściej w postaci przeziębienia), bakteryjne, alergie, polipy nosa, odchylenie przegrody nosowej oraz inne czynniki, takie jak dym tytoniowy i zanieczyszczenie powietrza.

Jakie są najczęstsze objawy zapalenia zatok?

Typowe objawy zapalenia zatok obejmują ból i nacisk w okolicy czoła, nosa i policzków, zatkany nos, wydzielina z nosa, ból zębów, zmniejszenie węchu, ból głowy, gorączka, zmęczenie oraz kaszel.

Kiedy należy udać się do lekarza z powodu zapalenia zatok?

Wizyta u lekarza jest zalecana, gdy objawy są szczególnie nasilone, trwają dłużej niż tydzień, lub gdy występują objawy takie jak wysoka gorączka, silny ból głowy, obrzęk lub zaczerwienienie wokół oczu. Lekarz może zalecić odpowiednie leczenie, które może obejmować antybiotyki, jeśli zapalenie ma przyczyny bakteryjne.

Jakie są skuteczne metody leczenia zapalenia zatok w domu?

Leczenie domowe zapalenia zatok może obejmować stosowanie ciepłych okładów na twarz, nawilżanie powietrza, płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej, unikanie alergenów, stosowanie parownika lub inhalacji z parą wodną, a także odpowiedni odpoczynek i nawadnianie organizmu.

Czy istnieją sposoby zapobiegania zapaleniu zatok?

Zapobieganie zapaleniu zatok polega głównie na unikaniu czynników wywołujących infekcje i alergie. Do środków zapobiegawczych należą częste mycie rąk, unikanie osób chorych, utrzymywanie dobrego nawilżenia powietrza w pomieszczeniach, unikanie alergenów oraz dbanie o ogólną kondycję zdrowotną i odporność organizmu.