Zapalenie zatok przynosowych: przyczyny, objawy i metody leczenia

Co wywołuje zapalenie błony śluzowej nosa i zatok?

Kiedy do organizmu trafiają patogeny, aktywuje się układ odpornościowy. W odpowiedzi na infekcję wywołuje on miejscowy stan zapalny, który odpowiada za towarzyszące chorobie objawy. Zdecydowana większość przypadków zapalenia nosa i zatok jest spowodowana przez wirusy. Infekcja bakteryjna zdarza się rzadko, a na dodatek zazwyczaj rozwija się wtórnie do wirusowej, np. jeśli nie zastosowano odpowiedniego leczenia.

Na podstawie czasu trwania choroby wyróżnia się:

• ostre wirusowe zapalenie nosa i zatok przynosowych – objawy ustępują w ciągu 10. dni,
• ostre powirusowe zapalenie zatok – trwa do 12. tygodni,
• przewlekłe zapalenie zatok – dolegliwości utrzymują się dłużej niż 3 miesiące [1].

Objawy zapalenia zatok przynosowych

Na początku pojawiają się klasyczne objawy przeziębienia – katar, kaszel, ból gardła, czasem niewysoka gorączka. Jeśli jednak infekcja dotrze do zatok przynosowych, spowoduje nadprodukcję gęstej, kleistej wydzieliny, której organizm nie będzie w stanie usunąć samodzielnie. Dołączą wtedy dodatkowe objawy:

• katar spływający po tylnej ścianie gardła,
• ból głowy, zwłaszcza przy schylaniu się,
• ucisk i wrażliwość twarzy na dotyk, szczególnie w okolicy zatok,
• utrata lub upośledzenie węchu,
• gorączka i zmęczenie organizmu.

Jak leczyć zapalenie zatok?

Nie bagatelizuj ostrego zapalenia zatok przynosowych – nieleczone rozciągnie się w czasie na kilka tygodni. Co gorsza, zalegająca w zatokach wydzielina sprzyja rozwojowi nadkażenia bakteryjnego, które może skutkować koniecznością podania antybiotyku. Dlatego warto szybko się nią zająć.

Jak rozrzedzić śluz w zatokach? W tym celu pomocne będą doustne leki ziołowe, np. na bazie olejków eterycznych – eukaliptusowego, mirtowego, cytrynowego i pomarańczowego. To substancje bogate w składniki aktywne o działaniu:

• sekretolitycznym – nasilają produkcję rzadkiej wydzieliny, która trafia do zatok i upłynnia zalegający w nich śluz,
• sekretomotorycznym – wzmacniają ruchy rzęsek obecnych na nabłonku dróg oddechowych, które transportują śluz z zatok w kierunku nosa,
• przeciwzapalnym – wspomagają łagodzenie stanu zapalnego w śluzówce zatok[2].

A co możesz zastosować na pozostałe objawy zapalenia zatok przynosowych?

• Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, np. ibuprofen – złagodzi ból głowy i obniży gorączkę,
• krople do nosa zmniejszające obrzęk śluzówki, np. z ksylometazoliną – ułatwią oddychanie, ale można je stosować maksymalnie przez 7 dni. Dłuższa terapia prowadzi do nadmiernego wysuszenia błony śluzowej nosa,
• wodę morską hipertoniczną – to alternatywa dla wyżej wymienionych kropli. Również obkurcza śluzówkę, ale nie wywołuje przesuszenia[3].

W większości przypadków ostrego zapalenia zatok przynosowych infekcję wywołują wirusy, a szybkie łagodzenie objawów zapobiega rozwojowi nadkażenia bakteryjnego. Dlatego zwykle antybiotyk nie jest potrzebny. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli po kilku dniach samodzielnego leczenia nie widzisz poprawy. Być może konieczne będzie zastosowanie leków na receptę.

[1] Wachnicka-Bąk, A., Lipińska-Opałka, A., Będzichowska, A., Kalicki, B., & Jung, A. (2014). Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 10(1): 25-31.

[2] Pachecka, M., Pachecka, R., & Pławińska, A. (2014). Zastosowanie substancji pochodzenia naturalnego w leczeniu zapalenia zatok przynosowych w świetle Europejskich wytycznych na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa–EPOS 2012. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 10(4): 427-439.

[3] Arcimowicz, M. (2021). Ostre zapalenie zatok przynosowych w codziennej praktyce. Otolaryngologia Polska, 75(4): 40-50.