Większość mieszkańców Lizbony jest zdania, że każdy, kto odwiedza to przepiękne miasto, powinien choć raz udać się do klubu fado. To właśnie tam można poczuć prawdziwy, jedyny w swoim rodzaju klimat stolicy Portugalii.

Do polskich kin wszedł niedawno film o najsłynniejszej śpiewaczce fado, Amálii Rodrigues, która uchodziła nie tylko za wybitny talent wokalny, ale także za ambasadorkę kultury portugalskiej na świecie.

Historia fado

Początki fado (z portugalskiego: los, przeznaczenie) sięgają tradycji średniowiecznych trubadurów, którzy wędrowali od miasta do miasta, śpiewając pieśni o nieszczęśliwej miłości, tęsknocie za lepszym życiem i przeznaczeniu. Jednak Fado, jakie znamy dzisiaj, zaczęło kształtować się dopiero na początku XX wieku, razem z pojawieniem się muzyków, którzy przygrywali gościom w tawernach nad Tagiem. Wraz z nadejściem radia, fado, często określane mianem portugalskiego bluesa, zaczęło odnosić coraz większe sukcesy, stając się najpopularniejszym gatunkiem muzycznym w Portugalii.

Fado można podzielić na dwa podstawowe rodzaje: fado lizboÅ„skie, wykonywane zarówno przez mężczyzn jak i przez kobiety, oraz fado z Combry, Å›piewane jedynie przez mężczyzn. Niezależnie od podziałów, fado cechuje zwykle surowy, nieszkolony gÅ‚os, któremu towarzyszy akompaniament dwóch gitar: 12-strunowej gitary portugalskiej - guitarra do fado (ma ksztaÅ‚t mandoliny z pudÅ‚em rezonansowym o pÅ‚askim spodzie) i gitary klasycznej - viola. Wszyscy wykonawcy za pomocÄ… muzyki próbujÄ… jak najlepiej oddać uczucia pragnienia, smutku i nieszczęścia. DziÄ™ki wyjÄ…tkowej linii melodycznej nadajÄ… utworom niesamowity Å‚adunek emocjonalny, nawiÄ…zujÄ…cy do mocno zwiÄ…zanego z kulturÄ… portugalskÄ… saudade (z Å‚ac. salitáte - samotny), czyli stanu ducha wyrażajÄ…cego nostalgiÄ™ i melancholiÄ™. Pojawienie siÄ™ pojÄ™cia saudade w kulturze tÅ‚umaczy siÄ™ zazwyczaj burzliwÄ… historiÄ… kraju – utraconÄ… chwaÅ‚Ä… imperium kolonialnego, istotnÄ… rolÄ… portugalskich żeglarzy w odkrywaniu nieznanych zakÄ…tków Å›wiata przez Europejczyków oraz konsekwencjami XVI-wiecznej potÄ™gi polityczno- gospodarczej kraju, zupeÅ‚nie nieproporcjonalnej do jego potencjaÅ‚u ludzkiego i powierzchniowego. Nic wiÄ™c dziwnego, że saudade staÅ‚o siÄ™ podstawowym Å›rodkiem wyrazu, powstaÅ‚ej w lizboÅ„skiej dzielnicy, muzyki fado.





Fado na co dzień

Portugalia słynie z klubów fado. Jednak - zdaniem Lizbończyków - prawdziwego fado można posłuchać jedynie w stolicy. Najwięcej tego typu lokali mieści się w Alfamie i Bairro Alto (Górnym Mieście). Na szczególną uwagę zasługuje Clube de fado w Alfamie (www.clube-de-fado.com), gdzie można obejrzeć m.in. archiwalne zdjęcia Amálii Rodrigues. Magiczny klimat tworzą tu stoliki nakryte czerwonymi obrusami i palące się świece. Klub słynie też z występów najznamienitszych i najbardziej cenionych obecnie fadistów. Według portugalskiej tradycji, w trakcie koncertów fado nie należy ze sobą rozmawiać, ani też bić brawo. Jest to wyraz szacunku dla występujących artystów. Z tego też względu, kiedy na scenie pojawiają się artyści, w lokalu zapada absolutna cisza. Dopiero po zakończonym koncercie można nagrodzić zespół brawami. W tradycyjnych lokalach fado (casa de fado) często można usłyszeć improwizowane, śpiewane dialogi pomiędzy zawodowcami a amatorami. Nowością są kluby, gdzie młodzież tańczy fado wykonywane przez wieloosobowe zespoły.

W Lizbonie co roku odbywa się wiele festiwali i innych wydarzeń kulturalnych związanych z tą muzyką. Wszyscy, którzy chcieliby jeszcze w tym roku posłuchać fado na żywo mogą, wybierać spośród bogatego programu imprez :

Noce Fado organizowane w ramach festiwalu Dos Oceanos:
Termin: 5, 8, 9, 12, 13 sierpnia br.
Miejsce: Praça do Município, Lizbona

• 05.08. – Cristina Branco ze swoim show “Kronos”
• 08.08. – Maria do Ceo
• 09.08. – Helder Moutinho
• 12.08. – Raquel Tavares
• 13.08. – Kátia Guerreiro

Muzeum Fado podczas Nocy Muzeów
Termin: 5.08 i 12.08. (czwartki)
Miejsce: Lizbona
W powyższym terminie, obydwa muzea będzie można zwiedzać za darmo.

Koncerty fado w Allgarve:
W koncertach udział wezmą m. in:
14.08 – Camané, Vila Real de Santo António Waterfront, godz. 22:00
21.08 РAna Moura, Vale do Lobo РLoul̩, godz. 22:00
11.09 – Rodrigo Leão, Figuras Theatre – Faro, godz. 21:00
Więcej informacji na: www.allgarve.pt

Królowa fado

Amália Rodrigues urodziÅ‚a siÄ™ w Alcântarze, jednej z najbiedniejszych dzielnic Lizbony. Pomimo tego, że przyszÅ‚a na Å›wiat 23 lipca 1920 r., przez caÅ‚e życie Å›wiÄ™towaÅ‚a swoje urodziny 1 lipca. Nazywano jÄ… KrólowÄ… Fado, a jej niesamowity talent porównywano do Edith Piaf i Billy Holiday. Jak mawiaÅ‚a „fado to nie coÅ›, co ma być wyÅ›piewane, fado po prostu siÄ™ przytrafia, jest czymÅ› spontanicznym”.  AmáliÄ™ można byÅ‚o poznać po przejmujÄ…cym gÅ‚osie i nietuzinkowej urodzie. Znana byÅ‚a także z magnetyzmu i wyjÄ…tkowego czaru, jaki roztaczaÅ‚a wokół siebie. Dla wielu byÅ‚a nie tylko wielkÄ… artystkÄ…, ale także speÅ‚nieniem marzeÅ„ o awansie spoÅ‚ecznym.

Nie każdy wie, że zaczynała jako szwaczka i sprzedawczyni owoców na nadbrzeżu Alcântary. U szczytu swojej kariery dawała koncerty m.in. w paryskiej Olimpie, nowojorskim Lincoln Center i londyńskim Savoy. W 1967 r. w Cannes otrzymała Złotą Płytę z rąk samego Antoniego Quinna. Nagrodę tę przyznawano artystom, którzy sprzedali w swoim kraju największą ilość płyt. Sukces ten powtórzyła po raz kolejny, dwa lata później, dorównując tym samym kultowym Beatlesom. Przez całe swoje zawodowe życie otaczana była wielką czcią. Po jej śmierci w 1999 roku, portugalski rząd ogłosił 3-dniową żałobę narodową a w wielu miejscach w kraju można było zauważyć zbiorową histerię.

Jej ciaÅ‚o spoczywa obecnie w Narodowym Panteonie w Lizbonie. Ku radoÅ›ci fanów Å›piewaczki, można zwiedzać jej XVIII-wiecznÄ… lizboÅ„skÄ… rezydencjÄ™, w której artystka kolekcjonowaÅ‚a antyki, portrety i swoje piÄ™kne stroje estradowe (Rua de São Bento 193, Lizbona). 

Najczęściej zadawane pytania

Podobne artykuły:

Ile kalorii majÄ… lody big milk
Wersja do druku