UkÄ…szenie przez kleszcza - i co dalej?
Spis treści
Autor Lek. med. Agnieszka Padjas
Borelioza jest w Polsce najczęstszą chorobą przenoszą przez kleszcze. U chorego, u którego nie zostanie postawiona właściwa diagnoza oraz wdrożone leczenie może dojść do rozwoju późnego stadium choroby, które charakteryzuje się trwałym uszkodzeniem zajętych narządów. Co zrobić po ukąszeniu przez kleszcza? Jak sprawdzić czy nie jest się zakażonym?
Borelioza
Gdzie występuje borelioza?
Borelioza jest w Polsce najczęstszą chorobą przenoszą przez kleszcze. W naszym kraju notuje się rocznie ok. 9-10 przypadków na 100 tys. Mieszkańców. W Europie chorobę przenosi najczęściej kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Naturalnym środowiskiem życia żywiącego się krwią ssaków pasożyta są lasy liściaste i mieszane, łąki oraz zarośla nad brzegami zbiorników wodnych. Występuje głównie w miejscach o wysokiej wilgotności.
Co to jest borelioza i jakie sÄ… jej objawy?
Borelioza jest chorobą zakaźną wywołaną przez gram-ujemne bakterie, krętki z rodzaju Borrelia (gatunki: Borrelia burgdorferi, Borrelia afzeli i Borrelia garinii). Po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza krętki dostają się do skóry i początkowo rozprzestrzeniają się w okolicy wniknięcia, wywołując tzw. stadium wczesne choroby, czyli rumień pełzający (inaczej zwany wędrującym). Następnie, w ciągu kilku tygodni, wraz z krwią i chłonką dostają się do narządów wewnętrznych organizmu. To stadium choroby (tzw. stadium wczesne rozsiane) charakteryzuje się najczęściej wysiękowym zapaleniem stawów, zapaleniem mięśnia sercowego lub procesem zapalnym toczącym się w układzie nerwowym tzw. neuroborelioza (np. limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwów obwodowych). U chorego, u którego nie zostanie postawiona właściwa diagnoza oraz wdrożone leczenie może dojść do rozwoju późnego stadium choroby, które charakteryzuje się trwałym uszkodzeniem zajętych narządów (np. uszkodzeniem centralnego systemu nerwowego, przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry kończyn). Warto jednak podkreślić, że podział boreliozy na 3 stadia jest uproszczeniem, gdyż poszczególne fazy choroby mogą się na siebie nakładać lub nawet występować jednocześnie, ponadto rzadko obserwuje się występowanie wszystkich wyżej opisanych objawów u jednego chorego. Diagnozę choroby utrudnia także fakt, że ok. 2/3 chorych nie pamięta ukąszenia przez kleszcza.
Zmiany w układzie immunologicznym po zakażeniu Borrelia.
Po ukąszeniu przez kleszcza, bakterie Borrelia burgdorferi pozostają w skórze, w okolicy wniknięcia, przez kilka dni, a następnie wraz z krwią przedostają się do innych narządów i tkanek. W wyniku infekcji bakterią Borrelia zostaje zapoczątkowany ciąg reakcji immunologicznych, których celem jest wyeliminowanie zakażenia. Początkowo uruchamiane są niespecyficzne mechanizmy układu odpornościowego, takie jak aktywacja komórek żernych tzw. makrofagów, czy produkcja białek i innych związków, których zadaniem jest ograniczenie ekspansji patogenu. Na tym etapie najczęściej występuje odczyn zapalny. W tym okresie w surowicy nie wykrywa się swoistych przeciwciał.
W kolejnym etapie rozwija się swoista odpowiedź układu odpornościowego, powstają limfocyty B odpowiedzialne za produkcję specyficznych przeciwciał oraz inne komórki układu immunologicznego niezbędne w walce z patogenem. Przeciwciała, które pojawią się jako pierwsze to przeciwciała klasy IgM (tzw. przeciwciała wczesnej fazy), można je wykryć w surowicy po około 4 tygodniach od momentu zakażenia i zwykle są obecne w surowicy 4-6 miesięcy, następnie 6-8 tygodni po zakażeniu, pojawiają się przeciwciała klasy IgG, które utrzymują się w surowicy krwi przez kilka lat.
Jak zdiagnozować boreliozę?
Diagnostyka boreliozy oparta jest na wywiadzie klinicznym (ukÄ…szenie przez kleszcza i charakterystyczne objawy kliniczne) oraz badania laboratoryjne.
Podstawową, laboratoryjną metodą diagnostyczną są wykonywane z krwi żylnej testy serologiczne. Ich zadaniem jest wykrycie specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko krętkowi Borrelia. Prawidłowa diagnostyka serologiczna boreliozy przebiega dwustopniowo. Pierwszy etap (test przesiewowy) obejmuje oznaczenie swoistych przeciwciał klasy IgM i IgG w surowicy krwi metodą immunoenzymatyczną (ELISA) lub immunofluorescencyjną (IFA). Następnie wyniki dodatnie bądź wątpliwe potwierdzane są metodą Western-Blot. Klasycznie obecność przeciwciał IgM świadczy o świeżym aktywnym zakażeniu, natomiast IgG o przebytej infekcji.
W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy należy wykonać zarówno badanie surowicy jak i płynu mózgowo-rdzeniowego chorego, gdyż w związku z istnieniem bariery krew-mózg, przeciwciała produkowane wewnątrzoponowo mogą być nieobecne w surowicy chorego.
Należy jednak pamiętać, że zbyt wczesne wykonanie oznaczenia przeciwciał może być przyczyną otrzymania wyniku fałszywie ujemnego, gdyż przeciwciała klasy IgM pojawiają się ok. 4 tygodnie po zakażeniu - bez względu na zastosowaną metodę (ELISA lub Western-Blot) przydatność testów serologicznych jest w tych tygodniach ograniczona. Istnieją także metody diagnostyczne oparte na wykrywaniu materiału genetycznego krętka (tzw. metoda PCR) w surowicy, płynie mózgowo rdzeniowym lub płynie stawowym.
Leczenie boreliozy
Podstawą przyczynowego leczenia boreliozy jest antybiotykoterapia. Wybór antybiotyku, długość terapii (od 14 do 40 dni) oraz sposób podawania zależy od stadium zaawansowania choroby, stopnia zajęcia narządów wewnętrznych oraz wieku chorego. Profilaktyczne stosowanie antybiotyków po ukąszeniu przez kleszcza, czy też leczenie osób bez objawów klinicznych, u których stwierdzono jedynie przeciwciała, w świetle współczesnej wiedzy nie jest zalecane.
Profilaktyka boreliozy
Zapobieganie zachorowaniom na boreliozę związane jest z ochroną przed kleszczami, z zachowaniem szczególnej ostrożności w miejscach potencjalnego występowania kleszczy (odpowiedni ubiór, repelenty odstraszające kleszcze) dokładnym oglądaniu skóry całego ciała po powrocie z terenów gdzie mogą występować kleszcze (las, łąka), a jeśli doszło do przyczepienia się kleszcza do skóry, na możliwie jak najszybszym jego usunięciu. W chwili obecnej szczepionka chroniąca przed zachorowaniem na boreliozę nie jest dostępna.
Wersja do druku
BoreliozaGdzie występuje borelioza?
Borelioza jest w Polsce najczęstszą chorobą przenoszą przez kleszcze. W naszym kraju notuje się rocznie ok. 9-10 przypadków na 100 tys. Mieszkańców. W Europie chorobę przenosi najczęściej kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Naturalnym środowiskiem życia żywiącego się krwią ssaków pasożyta są lasy liściaste i mieszane, łąki oraz zarośla nad brzegami zbiorników wodnych. Występuje głównie w miejscach o wysokiej wilgotności.
Co to jest borelioza i jakie sÄ… jej objawy?
Borelioza jest chorobą zakaźną wywołaną przez gram-ujemne bakterie, krętki z rodzaju Borrelia (gatunki: Borrelia burgdorferi, Borrelia afzeli i Borrelia garinii). Po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza krętki dostają się do skóry i początkowo rozprzestrzeniają się w okolicy wniknięcia, wywołując tzw. stadium wczesne choroby, czyli rumień pełzający (inaczej zwany wędrującym). Następnie, w ciągu kilku tygodni, wraz z krwią i chłonką dostają się do narządów wewnętrznych organizmu. To stadium choroby (tzw. stadium wczesne rozsiane) charakteryzuje się najczęściej wysiękowym zapaleniem stawów, zapaleniem mięśnia sercowego lub procesem zapalnym toczącym się w układzie nerwowym tzw. neuroborelioza (np. limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwów obwodowych). U chorego, u którego nie zostanie postawiona właściwa diagnoza oraz wdrożone leczenie może dojść do rozwoju późnego stadium choroby, które charakteryzuje się trwałym uszkodzeniem zajętych narządów (np. uszkodzeniem centralnego systemu nerwowego, przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry kończyn). Warto jednak podkreślić, że podział boreliozy na 3 stadia jest uproszczeniem, gdyż poszczególne fazy choroby mogą się na siebie nakładać lub nawet występować jednocześnie, ponadto rzadko obserwuje się występowanie wszystkich wyżej opisanych objawów u jednego chorego. Diagnozę choroby utrudnia także fakt, że ok. 2/3 chorych nie pamięta ukąszenia przez kleszcza.
Zmiany w układzie immunologicznym po zakażeniu Borrelia.
Po ukąszeniu przez kleszcza, bakterie Borrelia burgdorferi pozostają w skórze, w okolicy wniknięcia, przez kilka dni, a następnie wraz z krwią przedostają się do innych narządów i tkanek. W wyniku infekcji bakterią Borrelia zostaje zapoczątkowany ciąg reakcji immunologicznych, których celem jest wyeliminowanie zakażenia. Początkowo uruchamiane są niespecyficzne mechanizmy układu odpornościowego, takie jak aktywacja komórek żernych tzw. makrofagów, czy produkcja białek i innych związków, których zadaniem jest ograniczenie ekspansji patogenu. Na tym etapie najczęściej występuje odczyn zapalny. W tym okresie w surowicy nie wykrywa się swoistych przeciwciał.
W kolejnym etapie rozwija się swoista odpowiedź układu odpornościowego, powstają limfocyty B odpowiedzialne za produkcję specyficznych przeciwciał oraz inne komórki układu immunologicznego niezbędne w walce z patogenem. Przeciwciała, które pojawią się jako pierwsze to przeciwciała klasy IgM (tzw. przeciwciała wczesnej fazy), można je wykryć w surowicy po około 4 tygodniach od momentu zakażenia i zwykle są obecne w surowicy 4-6 miesięcy, następnie 6-8 tygodni po zakażeniu, pojawiają się przeciwciała klasy IgG, które utrzymują się w surowicy krwi przez kilka lat.
Jak zdiagnozować boreliozę?
Diagnostyka boreliozy oparta jest na wywiadzie klinicznym (ukÄ…szenie przez kleszcza i charakterystyczne objawy kliniczne) oraz badania laboratoryjne.
Podstawową, laboratoryjną metodą diagnostyczną są wykonywane z krwi żylnej testy serologiczne. Ich zadaniem jest wykrycie specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko krętkowi Borrelia. Prawidłowa diagnostyka serologiczna boreliozy przebiega dwustopniowo. Pierwszy etap (test przesiewowy) obejmuje oznaczenie swoistych przeciwciał klasy IgM i IgG w surowicy krwi metodą immunoenzymatyczną (ELISA) lub immunofluorescencyjną (IFA). Następnie wyniki dodatnie bądź wątpliwe potwierdzane są metodą Western-Blot. Klasycznie obecność przeciwciał IgM świadczy o świeżym aktywnym zakażeniu, natomiast IgG o przebytej infekcji.
W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy należy wykonać zarówno badanie surowicy jak i płynu mózgowo-rdzeniowego chorego, gdyż w związku z istnieniem bariery krew-mózg, przeciwciała produkowane wewnątrzoponowo mogą być nieobecne w surowicy chorego.
Należy jednak pamiętać, że zbyt wczesne wykonanie oznaczenia przeciwciał może być przyczyną otrzymania wyniku fałszywie ujemnego, gdyż przeciwciała klasy IgM pojawiają się ok. 4 tygodnie po zakażeniu - bez względu na zastosowaną metodę (ELISA lub Western-Blot) przydatność testów serologicznych jest w tych tygodniach ograniczona. Istnieją także metody diagnostyczne oparte na wykrywaniu materiału genetycznego krętka (tzw. metoda PCR) w surowicy, płynie mózgowo rdzeniowym lub płynie stawowym.
Leczenie boreliozy
Podstawą przyczynowego leczenia boreliozy jest antybiotykoterapia. Wybór antybiotyku, długość terapii (od 14 do 40 dni) oraz sposób podawania zależy od stadium zaawansowania choroby, stopnia zajęcia narządów wewnętrznych oraz wieku chorego. Profilaktyczne stosowanie antybiotyków po ukąszeniu przez kleszcza, czy też leczenie osób bez objawów klinicznych, u których stwierdzono jedynie przeciwciała, w świetle współczesnej wiedzy nie jest zalecane.
Profilaktyka boreliozy
Zapobieganie zachorowaniom na boreliozę związane jest z ochroną przed kleszczami, z zachowaniem szczególnej ostrożności w miejscach potencjalnego występowania kleszczy (odpowiedni ubiór, repelenty odstraszające kleszcze) dokładnym oglądaniu skóry całego ciała po powrocie z terenów gdzie mogą występować kleszcze (las, łąka), a jeśli doszło do przyczepienia się kleszcza do skóry, na możliwie jak najszybszym jego usunięciu. W chwili obecnej szczepionka chroniąca przed zachorowaniem na boreliozę nie jest dostępna.
Najczęściej zadawane pytania
Podobne artykuły:
Wersja do druku
Szukaj
Jakie gadżety reklamowe na targi?
Targi handlowe stanowią istotną platformę dla firm, aby promować swoje produkty i usługi, nawiązywać kontakty biznesowe oraz budować swoją markę. Jedn
Glinka kosmetyczna - dlaczego warto wykorzystywać ten składnik?
Glinki kosmetyczne, stosowane już w starożytnoÅ›ci, zapewniaÅ‚y piÄ™knÄ… skórÄ™ i gÅ‚adkie ciaÅ‚o zarówno kobietom, jak i mężczyznom. W skÅ‚adzie znajdujÄ
Produkty Danio – rozkoszna kremowość w kubeczku, saszetce lub butelce
Coraz wiÄ™cej osób zwraca uwagÄ™ nie tylko na smak, ale również na jakość i wartość odżywczÄ… produktów spożywczych. Producenci żyw
Medycyna estetyczna - poznaj kilka przykładowych zabiegów
Dla niektórych osób wyglÄ…d zewnÄ™trzny odgrywa znaczÄ…cÄ… rolÄ™ w życiu spoÅ‚ecznym oraz zawodowym. Dążenie do ideaÅ‚u piÄ™kna skÅ‚ania wiele
Kolekcja Ipanema Sempre Nova już dostępna w Polsce
Kolumbijska artystka i bizneswoman, Shakira, została nową ambasadorką brazylijskiej marki obuwia Ipanema i twarzą wyjątkowej kampanii kolekcji Ipanema Semp