Dobrze przyÂpraÂwiona histoÂria bigosu
Bigos w zasadzie nie jest potrawÄ… Å›wiÄ…tecznÄ…, niemniej w wielu polskich domach pojawia siÄ™ wÅ‚aÅ›nie w okresie Bożego Narodzenia. To danie niezwykle praktyczne – można wykorzystać do niego wiele skÅ‚adników oraz zamrażać i odgrzewać wÅ‚aÅ›ciwie w nieskoÅ„czoność, ponieważ im bigos starszy, tym smaczniejszy. A na dodatek wykorzystać jako skÅ‚adnik innych potraw – choćby jako farsz do krokietów (po zmieleniu).

Bigos jest fascynujÄ…cy nie tylko kulinarnie, ma także swojÄ… bardzo ciekawÄ… historiÄ™. Zaczyna siÄ™ ona od samej nazwy, która najprawdopodobniej wyewoluowaÅ‚a ze staropolskiego sÅ‚owa bigosować, oznaczajÄ…cego ostrÄ… bitkÄ™ zakoÅ„czonÄ… porÄ…baniem (dosÅ‚ownie!) przeciwnika. Jest to zupeÅ‚nie logicznie, zważywszy, że staropolski bigos przygotowywano wÅ‚aÅ›nie w taki sposób – rÄ…biÄ…c skÅ‚adniki, żeby je rozdrobnić. I nie byÅ‚y to bynajmniej dobrze znane dzisiaj kapusta, grzyby i miÄ™so. Ówczesny bigos skÅ‚adaÅ‚ siÄ™ niemal wyłącznie z miÄ™sa albo… ryb lub raków, z dodatkiem cebuli, pietruszki i octu bÄ…dź Å›mietany. Dodawano do niego także skÅ‚adniki zupeÅ‚nie dziÅ› niepojÄ™te, jak cytryny, szczaw, agrest, cukier, rodzynki oraz nieprawdopodobne iloÅ›ci przypraw korzennych, gÅ‚ównie pieprzu, aby nadać mu jak najbardziej piekÄ…cy smak. Staropolski bigos byÅ‚ daniem naprawdÄ™ odÅ›wiÄ™tnym i zarezerwowanym dla ludzi bogatych – maÅ‚o kogo stać byÅ‚o na takie iloÅ›ci miÄ™sa oraz egzotycznych owoców i przypraw.
W XVIII w., wraz z kryzysem politycznym, wojnami i zakÅ‚óceniami w handlu oraz rozbiorami, nawet najbogatsi zbiednieli na tyle, że trzeba byÅ‚o pomyÅ›leć nad modyfikacjÄ… barokowo rozbuchanych przepisów. Aby dodać bigosowi kwaÅ›nych nut, nie dorzucano już do niego drogich cytryn, tylko swojskiej kiszonej kapusty, znacznie zmniejszyÅ‚a siÄ™ także ilość i różnorodność miÄ™s, które ze skÅ‚adnika gÅ‚ównego staÅ‚y siÄ™ tylko dodatkiem. Tak wÅ‚aÅ›nie powstaÅ‚ bigos hultajski, dostÄ™pny dla znacznie mniej zamożnych. W dworach i domach zaczÄ…Å‚ robić karierÄ™ także bigos myÅ›liwski, który wziÄ…Å‚ nazwÄ™ nie od dodanej do niego dziczyzny, lecz od tego, że zabierano go na polowania. Do takiego bigosu trafiaÅ‚y przede wszystkim resztki pieczystego i różnych wÄ™dlin, które zostaÅ‚y po niedzielnych albo Å›wiÄ…tecznych ucztach. CzÄ™sto taki bigos byÅ‚ podgrzewany w naczyniu z pokrywkÄ… szczelnie zalepionÄ… ciastem, które wstawiaÅ‚o siÄ™ w ognisko – kiedy pokrywka gÅ‚oÅ›no wystrzeliwaÅ‚a w górÄ™, bigos byÅ‚ gotowy. Potocznie nazywano go bigosem z wiwatem.
W XIX w. bigos zostaÅ‚ najpopularniejszym daniem podróżnym – zwÅ‚aszcza w dalsze trasy pokonywane bryczkÄ… albo pociÄ…giem zabierano nawet po kilka garnczków, i jedzono na zimno, zagryzajÄ…c chlebem. W wielu domach podawano także bigos na Å›niadanie – zwÅ‚aszcza jesieniÄ… i zimÄ…, kiedy trzeba byÅ‚o nasycić siÄ™ na caÅ‚y dzieÅ„ pracy na dworze, w zimnie. W bogatszych domach (oczywiÅ›cie w odpowiednio wzbogaconej wersji) – rozpoczynaÅ‚ obiad. Podawano go przed zupÄ…, najczęściej z kieliszkiem wódki.
DziÅ› przepisów na bigos jest tyle, ile osób, które go przyrzÄ…dzajÄ…. Niektórzy trzymajÄ… siÄ™ klasycznego przepisu, inni dorzucajÄ… swoje „smaczki”, jak winne jabÅ‚ka, suszone Å›liwki, wÄ™dzonÄ… sÅ‚oninÄ™, dziczyznÄ™, wino, powidÅ‚a, pomidory, czy wreszcie rezygnujÄ… zupeÅ‚nie z miÄ™sa i robiÄ… także przepyszny bigos wegaÅ„ski. W każdej wersji doskonaÅ‚ego i peÅ‚nego smaku dodadzÄ… mu przyprawy i mieszanka Appetita skomponowana specjalnie do bigosu.
Tradycyjny bigos z kiszonej kapusty
Składniki: 2 kg kiszonej kapusty z marchewką
20 dag suszonych podgrzybków
50 dag łopatki wieprzowej
50 dag karkówki
30 dag wędzonego boczku
olej
2 duże cukrowe cebule
4 Liście laurowe Appetita
łyżeczka ziaren Pieprzu czarnego ziarnistego Appetita
łyżeczka Ziela angielskiego Appetita
Przyprawa do bigosu Appetita
Pieprz czarny mielony Appetita
sól
Wykonanie: grzyby przeÅ‚ożyć do miski, zalać letniÄ… wodÄ… (wszystkie muszÄ… być przykryte), przykryć i odstawić na noc. OdsÄ…czyć, ale wodÄ™ z moczenia koniecznie zachować – warto zlać jÄ… do innego naczynia przez gÄ™ste sitko, aby pozbyć siÄ™ ew. piasku). Grzyby posiekać, odÅ‚ożyć.
KapustÄ™ posiekać (jeÅ›li jest bardzo kwaÅ›na – wypÅ‚ukać i odcisnąć). WÅ‚ożyć do garnka, podlać niewielkÄ… iloÅ›ciÄ… wody, wÅ‚ożyć liÅ›cie laurowe, pieprz i ziele angielskie, przykryć i dusić ok. 1 godzinÄ™.
W tym czasie wszystkie rodzaje miÄ™sa pokroić, obsmażyć na oleju na dużej, głębokiej patelni, przeÅ‚ożyć do garnka z kapustÄ…. Na tÅ‚uszczu z miÄ™sa zeszklić posiekanÄ… cebulÄ™, wÅ‚ożyć grzyby, chwilÄ™ razem dusić, doÅ‚ożyć do miÄ™sa. Wlać wodÄ™ z moczenia grzybów. CaÅ‚ość wymieszać, przykryć i dusić ok. 3 godz. na maÅ‚ym ogniu. Mieszać co kilkanaÅ›cie minut od dna. Na koniec przyprawić do smaku przyprawÄ… do bigosu, mielonym pieprzem i ew. solÄ….
Bigos ostudzić, najlepiej przemrozić. Przez 2 kolejne dni dusić jeszcze powoli przez przynajmniej godzinę. Podzielić na porcje, nadmiar można zamrozić.
Bigos wegański
Składniki: 1 kg kiszonej kapusty z marchewką
1 kg świeżej białej kapusty
2 twarde winne jabłka
kilka wędzonych śliwek (najlepiej tzw. suski sechlońskiej) bez pestek
15 dag suszonych podgrzybków
ok. 20 dag pieczarek lub boczniaków
2 cukrowe cebule
olej
puszka białej fasoli, ciecierzycy lub soczewicy
sos sojowy grzybowy
3 Liście laurowe Appetita
2–3 owoce JaÅ‚owca Appetita
łyżeczka ziaren Pieprzu czarnego ziarnistego Appetita
łyżeczka ziaren Ziela angielskiego Appetita
Przyprawa do bigosu Appetita
czarna sól kala namak i kozieradka (niekoniecznie – ale warto, ponieważ dodajÄ… aromatu wÄ™dzenia)
Wykonanie: Suszone grzyby przeÅ‚ożyć do miski, zalać letniÄ… wodÄ… (wszystkie muszÄ… być przykryte), przykryć i odstawić na noc. OdsÄ…czyć, ale wodÄ™ z moczenia koniecznie zachować – warto zlać jÄ… do innego naczynia przez gÄ™ste sitko, aby pozbyć siÄ™ ew. piasku). Grzyby posiekać, odÅ‚ożyć.
Oba rodzaje kapusty posiekać. SÅ‚odkÄ… wÅ‚ożyć do dużego garnka, podlać niewielkÄ… iloÅ›ciÄ… wody, dusić pod przykryciem ok. 20 minut. CebulÄ™ posiekać, zeszklić na sporej iloÅ›ci oleju. Dodać pokrojone grzyby suszone oraz posiekane pieczarki albo boczniaki, drobno pokrojone Å›liwki oraz obrane, pokrojone na kawaÅ‚ki jabÅ‚ka, dusić razem kilka minut, wÅ‚ożyć do kapusty. Dodać kapustÄ™ kiszonÄ…, odsÄ…czonÄ… fasolÄ™, ciecierzycÄ™ albo soczewicÄ™, przyprawy – oprócz tej do bigosu i mielonego pieprzu. Bigos przykryć i dusić ok. 4 godzin, regularnie mieszajÄ…c. Przyprawić do smaku sosem sojowym grzybowym, przyprawÄ… do bigosu i czarnym pieprzem, ew. czarnÄ… solÄ… i kozieradkÄ…, dusić jeszcze przynajmniej godzinÄ™. Nadmiar bigosu zamrozić, resztÄ™ odgrzewać i jeść z pieczywem.
Najczęściej zadawane pytania
Dlaczego warto przygotowywać bigos?
Powodów jest co najmniej kilka. Po pierwsze długo zachowuje świeżość, można go zamrażać oraz wekować, a po odgrzaniu będzie dalej pyszny jak wcześniej. Ponadto kiszona kapusta, z której się go przygotowuje zawiera wiele cennych dla naszego zdrowia witamin, więc warto sięgać po to danie nie tylko od święta.
Jakie nietypowe czy zaskakujące składniki można znaleźć w bigosie?
Dla większości z nas podstawą bigosu jest kiszona kapusta, grzyby leśne, koncentrat pomidorowy oraz ewentualnie mięso. Jednak bardzo często pośród dodatków pojawiają się również suszone śliwki lub czerwone wino, które w miarę gotowania zanika pozostawiają piękny aromat i cudowny smak potrawy.
Czy bigos może być wegetariański lub wegański?
Jak najbardziej z powodzeniem możemy przygotować bigos bez mięsa. Jednak wówczas poleca się dodanie do niego np. fasoli, aby w daniu, które będziemy jeść znajdowało się białko, niezbędne naszym mięsniom.
Jak długo powinien się gotować bigos?
Z pewnością każdy z nas wie, że bigos pod względem gotowania jest wyjątkową potrawą. Powinniśmy gotować go długo. Co to oznacza? Pierwszego dnia poświęćmy 3-4 godziny, jednak przez kolejnych 7 dni, codziennie wstawiajmy go do gotowania na co najmniej godzinę. Wówczas ostatecznie będzie on wyjątkowo smaczny.
Czy przygotowanie bigosu jest trudne?
Jest to stosunkowo prosta, aczkolwiek czasochłonna potrawa. Jednak postępując zgodnie z przepisem, doskonale poradzi sobie z jej przygotowaniem nawet osoba, która nie ma zbyt wielkich umiejętności jeśli chodzi o gotowanie.
Podobne artykuły:
Wersja do druku
Szukaj
Dwudniowa wycieczka z noclegiem na Dzikim Zachodzie
Lato to najbardziej wyczekiwana pora roku, niosÄ…ca obietnicÄ™ odpoczynku i naÅ‚adowania baterii. To też idealny czas na dÅ‚uższe i krótsze wycieczki,
Olejowanie włosów - o czym należy pamiętać?
W dzisiejszych czasach kobiety (i nie tylko) dbajÄ… o swój wyglÄ…d. Dbanie o siebie to nie tylko regularne odwiedzanie salonu fryzjerskiego, ale także p
Herbata w ciąży - wszystko co musisz wiedzieć
Ciąża a zdrowa dieta JesteÅ› w ciąży! Co to oznacza? Z pewnoÅ›ciÄ… mnóstwo emocji i jeszcze wiÄ™cej niewiadomych. Ogrom pytaÅ„ i wÄ…tpliwoÅ›ci &ndas
Jak pozbyć się pluskiew?
KilkadziesiÄ…t lat temu pluskwy domowe caÅ‚kiem zniknęły. W ostatnich kilku latach obserwowany jest jednak ich gwaÅ‚towny powrót, dlatego musisz poznaÄ
Dlaczego pies tyje mimo dobrej karmy? Najczęstsze przyczyny
Czasem opiekunowie psów skarżą siÄ™, że ich zwierzak tyje, choć dostaje dobrÄ… karmÄ™. Czy to możliwe? Tak! Wynika to z kilku przyczyn. Warto je poz