Co warto wiedzieć o aparacie ortodontycznym? Higiena jamy ustnej podczas leczenia ortodontycznego

Współczesna ortodoncja oferuje pacjentom szereg rozmaitych, nowoczesnych i zaawansowanych metod leczenia, dzięki którym możliwe jest nie tylko "prostowanie zębów" ("orthos" - prosty i "odous" - ząb), ale również likwidowanie lub minimalizowanie różnego rodzaju zaburzeń w obrębie narządu żucia, czyli: wad zgryzu, wad szczękowo-twarzowych oraz złego ustawienia zębów. Leczeniu ortodontycznemu mogą poddawać się obecnie pacjenci w różnym wieku, a szeroki wachlarz rodzajów aparatów ortodontycznych pozwala na skuteczną profilaktykę oraz przeprowadzenie efektywnego leczenia nawet w przypadku bardzo złożonych wad i nieprawidłowości. Jakie są rodzaje aparatów ortodontycznych i komu są dedykowane? Ile trwa i ile kosztuje leczenie ortodontyczne?

Dla kogo aparat ortodontyczny?

Aparaty ortodontyczne stosowane są w leczeniu ortodontycznym dzieci, młodzieży i dorosłych oraz osób starszych. Celem zastosowania aparatu ortodontycznego jest każdorazowo poprawa funkcjonalności narządu żucia oraz estetyki uśmiechu. Leczenie ortodontyczne u dzieci do 12 roku życia przeprowadzane jest za pomocą aparatów ruchomych. Młodzież (po wymianie wszystkich zębów na stałe), osoby dorosłe i osoby starsze leczone są przede wszystkim za pomocą aparatów stałych. Nowością na ortodontycznych rynku są aparaty nakładkowe. To aparaty ruchome (do samodzielnego nakładania i zdejmowania), które sprawdzają się w leczeniu zarówno młodzieży, jak i osób dorosłych i w podeszłym wieku. Dowiedzmy się więcej o poszczególnych rodzajach aparatów.

Rodzaje aparatów ortodontycznych i czas trwania leczenia

Aparaty ortodontyczne dzielą się na dwie podstawowe grupy: aparaty zdejmowane (potocznie znane jako ruchome) i aparaty stałe

Ruchome aparaty ortodontyczne

Zdejmowany aparat ortodontyczny to aparat, który nie jest mocowany na stałe do zębów i może być samodzielnie nakładany i zdejmowany przez pacjenta lub opiekuna pacjenta (np. rodzica małego dziecka). Stosowanie tego rodzaju aparatów wymaga dyscypliny i systematyczności oraz przestrzegania zaleceń ortodonty, dotyczących m.in. ilości godzin w ciągu doby, podczas których aparat powinien być bezwzględnie używany. Jakie są rodzaje aparatów ruchomych?

aparaty mechaniczne, czyli tzw. aktywatory ortodontyczne - to aparaty plastikowe, opierające się o podniebienie oraz górne i dolne zęby; ten rodzaj aparatu ma wpływać na położenie zębów oraz optymalizować sposób ich wyrzynania się, poprzez wymuszanie prawidłowego ustawienia żuchwy; aktywatory ortodontyczne znacząco utrudniają mówienia, a leczenie ortodontyczne prowadzone za ich pomocą może trwać nawet kilka lat (najczęściej do czasu wyrżnięcia się wszystkich zębów stałych);
aparaty mechaniczno - czynnościowe, czyli tzw. aparaty płytkowe - to aparaty składające się z plastikowej płytki (idealnie dopasowanej do podniebienia pacjenta) oraz stalowych klamer, których zadaniem jest oddziaływanie na zęby; tego typu aparaty wyposażone są w śruby do samodzielnej regulacji (zgodnie z wytycznymi ortodonty); leczenie ortodontyczne za pomocą aparatów płytkowych trwa zazwyczaj kilka lat (do czasu wyrżnięcia się wszystkich zębów stałych);
aparat nakładkowy - to jedyny rodzaj aparatu zdejmowanego, który może być alternatywą dla aparatu stałego i znajduje zastosowanie w leczeniu ortodontycznym młodzieży i osób dorosłych; ta metoda opiera się na zastosowania kolejno kilkunastu lub kilkudziesięciu nakładek, które są przygotowywane indywidualnie dla każdego pacjenta; nakładki wykonywane są z przezroczystego, biokompatybilnego tworzywa, które gwarantuje maksymalny komfort i dyskrecję pacjentowi; leczenie za pomocą aparatu nakładkowego przeznaczone jest dla młodzieży (po zakończonej wymianie zębów mlecznych na stałe) i osób dorosłych; leczenie trwa najczęściej od 9 do 18 miesięcy.

Stałe aparaty ortodontyczne

Stałe aparaty ortodontyczne to aparaty mocowane do zębów w sposób trwały, na określony w indywidualnym planie leczenia czas. Większość aparatów stałych składa się z: zamków ortodontycznych (mocowanych do zębów za pomocą specjalnego kleju stomatologicznego), metalowych łuków (łączących zamki) oraz ligatur (wyjątek stanowią aparaty samoligaturujące się, w których zamki są mniejsze i wyposażone w aktywne klapki, które podtrzymują łuk ortodontyczny zamiast gumek). Mechanizm działania aparatów stałych opiera się na delikatnym oddziaływaniu łuku ortodontycznego na zęby, do których przymocowane są zamki. Do wyboru pacjentów są aparaty tradycyjne (metalowe i kosmetyczne) i aparaty lingwalne (językowe).

metalowe aparaty stałe - to najczęściej stosowane aparaty stałe, składające się z metalowych zamków i łuków oraz niemetalowych ligatur (gumek, najczęściej dostępnych w różnych kolorach); to aparaty mocno widoczne na zębach, ale również bardzo skuteczne i najtańsze ze wszystkich dostępnych aparatów stałych; okres leczenia ortodontycznego za pomocą metalowych aparatów stałych trwa najczęściej od 1,5 do 2 lat;
estetyczne aparaty stałe - to aparaty, w których metalowe zamki ortodontyczne zastępuje się zamkami wykonanymi z materiału białego (aparaty kompozytowe lub porcelanowe), bądź przezroczystego (aparaty kryształowe), a co za tym idzie - najbardziej widocznym elementem aparatu jest metalowy łuk ortodontyczny łączący zamki; minusem estetycznych aparatów stałych jest mniejsza odporność zamków na uszkodzenia mechaniczne, a ewentualne awarie aparatu mogą wydłużyć proces leczenia;
aparaty samoligaturujące - to aparaty, w których tradycyjne zamki i ligatury (gumki) zastępuje się mniejszymi zamkami, wyposażonymi w klapki, których zadaniem jest utrzymywanie łuku ortodontycznego w zamkach; aparaty samoligaturujące są mniej widoczne i bardziej komfortowe dla pacjenta (mniejsze zamki nie podrażniają tak bardzo policzków); zastosowanie aparatu samoligaturującego w większości przypadków pozwala na skrócenie czasu leczenia oraz zmniejszenie liczby koniecznych wizyt kontrolnych (a co za tym idzie - również kosztów całego leczenia);
aparaty lingwalne - to tzw. aparaty jezykowe, czyli mocowane na wewnętrznej stronie zębów (stronie jezykowej) i niewidoczne dla otoczenia osoby leczonej; zamki aparatów lingwalnych wykonywane są dla indywidualnego pacjenta, na podstawie wycisku zębów, a leczenie za pomocą tego rodzaju aparatu pozwala na osiągnięcie bardzo precyzyjnych efektów w stosunkowo krótkim czasie (najczęściej krótszym od leczenia za pomocą tradycyjnych aparatów stałych).

Higiena jamy ustnej podczas leczenia ortodontycznego

W toku leczenia ortodontycznego za pomocą aparatów ortodontycznych bardzo ważna jest regularna i dokładna higiena jamy ustnej. Osoby noszące tzw. aparaty ruchome mogą sobie pozwolić na ich wyciągnięcie z jamy ustnej na czas mycia (co umożliwia bezproblemowe szczotkowanie i nitkowanie zębów) i jedzenia (co minimalizuje ilość odkładających się na aparacie resztek jedzenia). Zdecydowanie trudniejsza jest higiena jamy ustnej dla osób, u których leczenie ortodontyczne odbywa się w oparciu o aparat stały, czyli trwale przymocowany do zębów. Mamy wówczas do czynienia z podniesionym ryzykiem odkładania się płytki nazębnej i tworzenia kamienia, zwłaszcza w trudno dostępnych okolicach zamków zębowych. W tych przypadkach konieczne jest bardzo uważne szczotkowanie zębów - tak, aby dokładnie oczyścić powierzchnie zębowe i nie uszkodzić aparatu ortodontycznego oraz regularne stosowanie specjalnych płynów do płukania jamy ustnej. Zaleca się stosowanie dwóch rodzajów szczoteczek - tradycyjnej (z wgłębieniem w środku) oraz długą i spiczastą (do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych).

Odpowiednia dieta

Zważając na fakt, że stosowanie aparatu stałego mocno utrudnia nie tylko higienę jamy ustnej, ale również ewentualne leczenie stomatologiczne próchnicy - należy zastosować dietę, która zminimalizuje ryzyko rozwinięcia się choroby. W tym celu z codziennego menu najlepiej całkowicie wykluczyć wszelkie słodycze (w tym przede wszystkim cukierki typu krówki oraz żelki) oraz słodzone i gazowane napoje.

Ceny aparatów ortodontycznych

Leczenie ortodontyczne w Polsce jest refundowane przez NFZ do 12. roku życia. W ramach leczenia wykonywane są badania kontrolne, zdjęcia RTG oraz aparaty ruchome jedno i dwuszczękowe. Do 13. roku życia, w okresie retencji, dzieci mogą korzystać z darmowych konsultacji i wizyt kontrolnych u ortodonty. Aparaty stałe (z wyjątkiem dzieci z wadami wrodzonymi części twarzowej czaszki) oraz nowoczesne aparaty nakładkowe tzw. alignery nie są refundowane przez NFZ i koszt leczenia za ich pomocą wymaga zainwestowania własnych środków finansowych.

Ceny aparatów stałych znacząco się różnią, na ogólny koszt leczenia ortodontycznego składają się również zdjęcia cefelometryczne i pantomogram, różnego rodzaju badania, zabiegi przygotowujące / poprzedzające założenie aparatu, wizyty kontrolne oraz zdjęcie aparatu, czyszczenie i założenie retainera utrwalającego prawidłowe ustawienie zębów. W zależności od rodzaju aparatu oraz liczby zębów / łuków zębowych objętych leczeniem - koszty mogą sięgać nawet 9-18 tysięcy złotych. Najtańsze jest leczenie aparatami ligaturowymi z zamkami metalowymi, a droższe – tzw. estetyczne aparaty ortodontyczne (dużo mniej widoczne na zębach). Do najdroższych należą stałe aparaty lingwalne, które mocuje się do powierzchni zębów od strony językowej.

Leczenie ortodontyczne za pomocą zdejmowanych aparatów zębowych – głównie u dzieci - również można przeprowadzić w ramach prywatnej praktyki lekarskiej (np. w sytuacji, gdy terminy wizyt na NFZ są odległe lub bardzo odległe). Koszt ruchomego aparatu dla dzieci najczęściej mieści się w granicach 200-500 zł. Z kolei aparat nakładkowy, czyli najnowocześniejszy zdejmowany nakładkowy aparat ruchomy, za pomocą którego można przeprowadzić skuteczne leczenie również u osób dorosłych to wydatek od 6 tysięcy złotych do nawet 20 tysięcy.

Mediraty, czyli kredyt na aparat ortodontyczny

Leczenie ortodontyczne może kosztować od kilku do nawet kilkunastu tysięcy złotych i więcej. Wszystko zależy od tego, na jaki rodzaj aparatu się zdecydujemy oraz jaki będzie zakres leczenia (stopień skomplikowania wady, ile zębów lub całych łuków będzie obejmował itd.). Należy pamiętać, że pieniądze, które wydamy na leczenie ortodontyczne to nie koszt, ale inwestycja w nasze zdrowie i nasz wizerunek, tak ważny we współczesnym świecie. Właśnie z tych powodów brak środków finansowych nie powinien być przeszkodą na drodze do pięknego uśmiechu. Mediraty to firma wyspecjalizowana w udzielaniu pożyczek na cele medyczne, wśród których ważną pozycję zajmują właśnie usługi stomatologiczne i ortodontyczne.

Tekst powstał we współpracy z Mediraty (https://www.mediraty.pl/).