Pewnie niewiele z Was wie, że w maju tego roku obchodzimy tę ciekawą rocznicę powstania pigułki antykoncepcyjnej. Z całą pewnością możemy to odkrycie uznać za przełom ówczesnej medycyny. Ze względu na ten fakt przyjrzyjmy się historii powstania tego magicznego specyfiku bez którego tak wiele współczesnych kobiet nie wyobraża sobie funkcjonować.
W maju 1960 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków FDA (Food and Drug Administration) dopuściła do obrotu pierwszy doustny środek antykoncepcyjny. Już 6 miesięcy później, 1 stycznia 1961 r., firma Bayer Schering Pharma (wówczas Schering) wprowadziła swoją pierwszą pigułkę w Australii, a kilka miesięcy później również w Niemczech. Właśnie wtedy nastąpiła rewolucja w planowaniu rodziny, a także rozpoczął się proces diametralnych zmian w życiu milionów kobiet na całym świecie.

Wczesne początki

Naukowcy firmy Schering rozpoczęli badania nad hormonami w latach 20. XX w. – czyli wówczas, gdy stanowiły one mało zbadaną dziedzinę medycyny. W 1919 r. austriacki badacz Ludwig Haberland zademonstrował, że przeszczepienie jajników ciężarnych samic królika samicom nie będącym w ciąży hamuje jajeczkowanie, a przez to uniemożliwia zajście w ciążę. Było to pierwszym dowodem, że można użyć hormonów jako metody zapobiegania ciąży.W latach 20. XX w., większości hormonów nie zidentyfikowano jeszcze chemicznie. Dlatego nie dało się ich produkować w czystej postaci. Jedyną możliwością było zastosowanie wyciągów z narządów zwierząt, co wiązało się z obecnością zanieczyszczeń i innymi zagrożeniami.

Pierwszym preparatem hormonalnym wprowadzonym przez firmę Schering w 1928 r. był Progynon, produkt zawierający estrogen przeznaczony do leczenia objawów menopauzalnych. Pierwszym estrogenem, który udało się scharakteryzować chemicznie, był estron. Jego budowę określono w 1929 r. Wkrótce prace nad identyfikacją pozostałych hormonów płciowych nabrały tempa. Istotnym postępem było opracowanie pierwszego syntetycznego estrogenu, etinyloestradiolu przez naukowców z firmy Schering – Inhoffena i Hohlwega w 1938 r. Do dnia dzisiejszego hormon ten stanowi składnik estrogenowy prawie wszystkich tabletek antykoncepcyjnych. Etinyloestradiol jest bardzo stabilną cząsteczką i nie ulega łatwo zmetabolizowaniu w wątrobie. Dlatego można użyć go w niewielkiej dawce, aby uzyskać wyraźne działanie estrogenowe.

Kobiety pomysłodawczyniami

Opracowanie tabletki antykoncepcyjnej nie byłoby możliwe bez udziału dwóch kobiet: Margaret Sanger i Katherine McCormick. Sanger pracowała jako pielęgniarka w Nowym Jorku. Była absolutnie przekonana, że jedynym realnym rozwiązaniem, które uwolni kobiety od nieplanowanych ciąż, jest antykoncepcja, którą mogłyby samodzielnie kontrolować. Sanger nigdy nie wahała się ujawnić swoich poglądów, nawet jeśli w ten sposób zdobywała sobie wrogów w społeczeństwie, w którym mężczyźni uważali, że posiadanie dzieci stanowi przeznaczenie życiowe kobiet, i gdzie kontrola urodzeń była oficjalnie zabroniona. Dopiero w latach 50. XX w., prace nad hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi stały się możliwe z prawnego punktu widzenia. Sanger skontaktowała się z Katherine McCormick, milionerką, która wspierała wiele przedsięwzięć filantropijnych i była zainteresowana ruchem feministycznym. Sanger i McCormick przekonały dra Gregory’ego Pincusa, aby rozpoczął prace nad pigułką. Wprowadzono ją na rynek Stanów Zjednoczonych w maju 1960 r. pod nazwą firmową Enovid. Jeśli Pincus jest „ojcem tabletki antykoncepcyjnej”, Sanger i McCormick były „położnymi”, które pomogły przy jej narodzinach.

Pigułka z całą pewnością wpłynęła na życie i rolę społeczną kobiet. Nie tylko ożywiła w nich wiarę w możliwość planowania i wyboru, ale także dała im poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie, w pewien sposób pokazała też nowe szanse i perspektywy rozwoju, kariery, życia rodzinnego – mówi dr Joanna Heidtman, psycholog i socjolg.



Europejska tabletka antykoncepcyjna zadebiutowała w otoczeniu, które było na nią całkowicie nieprzygotowane. Antykoncepcja kontrolowana przez kobietę była nowatorskim pomysłem, niełatwym do zaakceptowania przez konserwatywne społeczeństwo. Co gorsza rozpowszechnianie informacji na temat planowania rodziny było zakazane prawnie i karane więzieniem. W Europie organizacja niemieckich lekarzy ginekologów opublikowała stanowisko, w którym zobowiązywała się do przepisywania „pigułki” wyłącznie mężatkom i to tylko za wiedzą i zgodą męża. Dopiero reakcja prasy wykazała wielką potrzebę skutecznej kontroli płodności i złamała stereotyp „pigułki dla mężatek”.

80 milionów Polek je stosuje

Obecnie pigułkę antykoncepcyjną regularnie stosuje ponad 80 milionów kobiet, w większości w Europie i Stanach Zjednoczonych. W ciągu minionego półwiecza była ona wielokrotnie unowocześniana i dostosowywana do rosnących potrzeb kobiet. Zmieniła się zatem bardzo, dokładnie tak, jak przez 50 lat zmieniła się sama kobieta.

- Najnowocześniejsze preparaty antykoncepcyjne, zainspirowane naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie kobiety, uwalniają estradiol, hormon identyczny z produkowanym przez jajniki od chwili pokwitania aż po menopauzę. Dzięki temu, w harmonii z fizjologią kobiety i przy wysokim profilu tolerancji i bezpieczeństwa, zapewniają również wysoką skuteczność antykoncepcyjną. - mówi prof. Romuald Dębski, Kierownik Kliniki Ginekologii i Położnictwa CMKP w Warszawie. Nauka zmierza w kierunku jak najlepszego dopasowania antykoncepcji do indywidualnych potrzeb fizjologicznych każdej kobiety – dodaje. W państwach Europy Zachodniej wskaźnik akceptacji doustnych leków antykoncepcyjnych dochodzi do 40 proc., a kobiety dokonując wyboru tabletki sugerują się specyfiką potrzeb dostosowaną do swojego wieku i sytuacji życiowej. W Ameryce Południowej i Środkowej z antykoncepcji doustnej korzysta 16 milionów kobiet.

Antykoncepcja hormonalna XXI wieku to nie tylko synonim ochrony przed nieplanowaną ciążą.  Oprócz kontroli płodności może dawać kobietom szereg dodatkowych korzyści takich jak ustąpienie dolegliwości związanych z comiesięcznym cyklem, czyli np. mniej bolesne i mniej obfite krwawienia, łagodzenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i napięcia piersi. Pigułki antykoncepcyjne nowej generacji zapobiegają gromadzeniu wody w organizmie, umożliwiając lepszą kontrolę masy ciała. Z drugiej tak, jak wszystkie leki mogą wywoływać działania niepożądane. Choć dotyczą one tylko niektórych kobiet, to pigułka była jest i będzie dostępna tylko w aptekach, tylko na receptę lekarską.  Najczęściej są to przemijające objawy adaptacyjne (np. plamienia, zaburzenia żołądkowe, zawroty głowy), ale możliwe jest również wystąpienie poważnych i ciężkich działań niepożądanych, takich jak zakrzepica i zator tętnicy płucnej. Dlatego antykoncepcję hormonalną zawsze należy stosować pod kontrolą lekarza ginekologa. Rozpoczęcie oraz każdy powrót do jej stosowania jest możliwy po wykluczeniu wszelkich przeciwwskazań.

Nowe pokolenia kobiet, świadome swoich potrzeb, od antykoncepcji oczekują już znacznie więcej niż tylko kontroli cyklu i zabezpieczenia przed nieplanowaną ciążą. Po 50 latach obecności pigułki antykoncepcyjnej, kobiety dojrzały do tego, by rozumieć, że pigułka, stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza, może być elementem świadomego i odpowiedzialnego macierzyństwa, a regularne wizyty u ginekologa mogą mieć znaczący wpływ na ich zdrowie i życie.

Najczęściej zadawane pytania

Podobne artykuły:

Wersja do druku