Czy aspartam faktycznie jest rakotwórczy? Obalamy mity!

Aspartam to słodzik znany nam już od ponad 40 lat. Nadaje słodki smak produktom spożywczym, a przy tym nie dostarcza kalorii i nie powoduje próchnicy. Wydaje się, że substancja mająca tak wiele zalet, będzie mieć wyłącznie zwolenników. Jednakże aspartam posiada także i swoich przeciwników. Niektórzy obawiają się o to, że spożywanie tego słodzika będzie miało działanie kancerogenne u ludzi. Jest to fakt czy mit? Co na ten temat mówią wytyczne, badania naukowe i zalecenia?

Czym właściwie jest aspartam?

Aspartam jest substancją należącą do słodzików, substancji intensywnie słodzących. Nie występuje w środowisku naturalnym i pozyskuje się go na drodze syntezy chemicznej. Aspartam występuje w produktach spożywczych o obniżonej kaloryczności np. żywności dla sportowców lub napojach gazowanych bez cukru.

Warto wiedzieć, że jego dodawanie do produktów spożywczych jest regulowane przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. Zgodnie z tymi wytycznymi producenci mogą dodawać ten słodzik wyłącznie do wybranych produktów spożywczych, w określonej ilości, a jego dodatek muszą obowiązkowo oznaczyć symbolem E951. Zapis ten znajdziemy w spisie składników.

Kiedy warto włączyć aspartam do diety?

Co ciekawe, o słodzikach mówi się także w wytycznych. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i Polskiego Towarzystwa Badań Nad Otyłością słodziki, w tym aspartam, mogą stanowić zamiennik klasycznego cukru spożywczego. Takie postępowanie jest zalecane dla osób z nadmierną masą ciała np. otyłością, a także przy występujących zaburzeniach tolerancji glukozy np. w cukrzycy.

Jak wskazują Eksperci, substancje słodzące, jeśli stanowią zamiennik cukru, mogą pomóc w redukcji masy ciała, a także kontroli poziomu glikemii. Jednocześnie oba towarzystwa wskazują, że bardzo ważne jest również, aby pamiętać, o pozostałych elementach zdrowej i prawidłowo zbilansowanej diety, a także stylu życia.

Czy aspartam jest rakotwórczy?

Przeciwnicy aspartamu zarzucają mu rakotwórczy wpływ na organizm człowieka. Czy faktycznie słodzik ten ma kancerogenny potencjał? Należy się tego obawiać?

Jak wskazuje Narodowy Instytut Raka (National Cancer Institute), obecnie nie ma podstaw, aby twierdzić, że aspartam ma rakotwórczy wpływ na ludzi. Co więcej, analiza ponad 100 badań dotyczących aspartamu i ryzyka rozwoju nowotworu, zrealizowana przez FDA (ang. Food & Drug Administration), nie wykazała związku.

Warto wiedzieć, że źródłem obaw i mitów dotyczących kancerogennych właściwości aspartamu były badania zrealizowane na początku XXI wieku. To, co należy podkreślić to fakt, że wspomniane doświadczenia były realizowane na szczurach, a także, że wielokrotnie podważano słuszność wyciągniętych wniosków. Zdaniem naukowców mechanizm, jaki u szczurów powodował nowotwory, nie występuje u ludzi. Co więcej, w badaniach na zwierzętach nierzadko dawki aspartamu były znacznie wyższe, niż ma to miejsce w rzeczywistości, w spożyciu tego słodzika przez ludzi.

Warto także pamiętać, że stanowisko mówiące o tym, że spożycie aspartamu jest bezpieczne i nie powoduje zwiększonego ryzyka raka dotyczy spożycia zgodnie z zaleceniami, czyli na poziomie ADI (dopuszczalne dzienne pobranie). W przypadku aspartamu wynosi ono do 40 mg słodzika na kilogram masy ciała na dzień. Zgodnie z obecnie dostępną wiedzą spożywanie aspartamu codziennie, zgodnie z ADI, nie wpływa negatywnie na zdrowie. Chcąc obliczyć swoje ADI dla aspartamu, należy masę ciała (w kg) pomnożyć przez 40. Otrzymany wynik to dopuszczalna ilość słodzika, na dzień (w mg). Jak wskazują wytyczne, nie należy tej wartości przekraczać. Aby poznać więcej faktów na temat aspartamu, zajrzyj tutaj https://technologzywnosciradzi.pl/aspartam-11-faktow/

Kto nie powinien spożywać aspartamu?

Wśród osób, które muszą zrezygnować ze spożywania tego słodzika, wyróżniamy dwie grupy. Należą do nich:

chorujący na fenyloketonurię,
osoby z nadwrażliwością na aspartam.

Pierwszą grupę stanowią osoby z fenyloketonurią. Chorobę oznacza się skrótem PKU i jest ona wywołana wadliwą mutacją genetyczną. Wspomnianą mutację dziedziczy się autosomalnie, recesywnie, co w praktyce oznacza, że wadliwy gen musi zostać przekazany przez obojga rodziców.

W PKU mutacja dotyczy co najmniej jednego z enzymów biorących udział w przemianie aminokwasu - fenyloalaniny, która powstaje w trakcie rozkładu aspartamu wewnątrz organizmu ludzkiego. U zdrowych osób (bez mutacji genetycznej) nie wpływa to na funkcjonowanie. W przypadku osób z fenyloketonurią mutacja powoduje, że enzym odpowiedzialny za przemiany fenyloalaniny jest całkowicie lub częściowo nieaktywny. W konsekwencji uniemożliwia to metabolizm związku [fenyloalaniny] i gromadzenie się jej w nadmiernych ilościach. Ostatecznie przyczynia się to do licznych zaburzeń i uszkodzeń, w tym także układu nerwowego.

Warto podkreślić, że fenyloketonurię diagnozuje się we wczesnym dzieciństwie, zaledwie kilka dni po porodzie, u 1 na 7 - 8 000 noworodków. I o ile całkowite wyeliminowanie aspartamu, a także samej fenyloalaniny z diety osoby chorej na fenyloketonurię jest nie tylko zasadne, ale i konieczne, o tyle u osób zdrowych nie jest to konieczne.

Kolejną grupą, która powinna zwrócić uwagę na swoje odczucia po spożyciu aspartamu, są osoby nadwrażliwe na ten słodzik. W literaturze naukowej nie funkcjonuje takie pojęcie jak “nadwrażliwość na aspartam”. Nie ma także dokładnych danych jakiej liczby osób zjawisko to może dotyczyć. Wskazuje się jednak, że u wybranej grupy konsumpcja aspartamu wiązała się z nieprzyjemnymi dolegliwościami takimi jak ból głowy. Po zaprzestaniu spożycia słodzika, objawy ustępowały. Zatem również w przypadku tej grupy osób, warto rozważyć wykluczenie aspartamu z diety.

Podsumowując, nie ma obecnie dostępnych badań, które wskazywałyby, że aspartam ma jakikolwiek rakotwórczy wpływ na organizm człowieka. Co więcej, z analizy dostępnych kilkudziesięciu badań wynika, że nie ma związku pomiędzy spożyciem aspartamu, a wyższym ryzykiem kancerogennym. Warto obserwować doniesienia ze świata nauki. Jeśli pojawią się nowe dane z badań, zostanie to uwzględnione w raportach i wytycznych.

Bibliografia:

Włodarczyk. Dietoterapia. PZWL, 2015.
Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive. European Food Safety Authority 2013.
Artificial Sweeteners and Cancer. National Cancer Institute, 2016.
S. Food and Drug Administration. FDA Statement on European Aspartame Study 2007.
Sękalska. Zawartość sztucznych substancji słodzących – aspartamu, acesulfamu-k i sacharynianu sodu w napojach dietetycznych. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007; 3:52:127 – 138.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.
Wierzbicka. „Słodziki” - aspekty żywieniowe i zdrowotne. WSZECHNICA ŻYWIENIOWA SGGW, maj 2014.
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w sprawie stosowania niskokalorycznych substancji słodzących. Diabetologia Kliniczna 2013:2: A63–A64:5.