Choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa (wg definicji Keuttnera i Goldberga z 1995 r.) to wynik zarówno biologicznych, jak i mechanicznych zdarzeń, które destabilizują powiązane ze sobą procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej - chondrocytów i macierzy pozakomórkowej oraz warstwy podchrzęstnej kości. Proces ten może być efektem  zmian samoistnych, mechanicznego urazu stawu lub przewlekłego stanu zapalnego.

Przyczyny

Przyczyną coraz powszechniej występującej choroby zwyrodnieniowej stawów jest wydłużenie się życia ludzkiego, zmieniający się styl życia człowieka oraz towarzyszący mu stres, predyspozycje genetyczne, niestabilność stawu     (więzadłowa lub mięśniowa), otyłość lub nadwaga, wszelkiego rodzaju urazy i mikrourazy. Ograniczona aktywność fizyczna powoduje, że ruchomość stawów biodrowych czy kolanowych wykorzystywana jest zaledwie w 10 – 20%.

Wśród dzieci zwiększa się odsetek małych pacjentów z wadami wrodzonymi, które w przyszłości rozwijają się do pełnoobjawowych, typowych zmian zwyrodnieniowych stawów ( dysplazje, zaburzenia osi kończyn, choroby reumatyczne). Nasilenie zachorowań związane jest z bardzo słabo propagowaną i wdrażaną  profilaktyką w postaci aktywności ruchowej (szczególnie w Polsce), jak również brakiem możliwości skutecznego i szybkiego wyleczenia zdiagnozowanej choroby zwyrodnieniowej.

Zaniedbania rodziców, szkoły, zbyt późno rozpoznane wady czy zbyt późno lub nieodpowiednio prowadzone leczenie rozpoznanych wad wrodzonych czy nabytych kończyn i kręgosłupa skutkują często w okresie młodzieńczym koniecznością interwencji medycznej w postaci  zabiegów operacyjnych i sztucznych implantów.


Mechanizm powstawania zmian zwyrodnieniowych polega na:

- nadmiernym, przewlekłym lub nieprawidłowo usytuowanym w stawie  nacisku na chrząstkę stawową, co prowadzi do jej uszkodzeń - staje się ona cieńsza i traci sprężystość,
- pojawieniu się odczynu zapalnego, obrzęku  i wysięku, przebudowy tkanki kostnej pod chrząstką,
- rozluźnieniu więzadeł stabilizujących staw -  w sąsiedztwie stawu pojawiają się wyrośla kostne - osteofity.
- ograniczeniu ruchomości w stawie; dodatkowa praca mięśni stabilizujących go w coraz bardziej niefizjologicznym ustawieniu, związanym z unikaniem pozycji  wywołującej ból, staje się źródłem dodatkowego dyskomfortu.
- zniszczeniu wysoko wyspecjalizowanych struktur, jakimi są chrząstka stawowa i ścięgno, których organizm nie potrafi odbudować - powstają  gorsze jakościowo tkanki bliznowate.

Objawy

Rozpoznanie choroby opiera się na objawach klinicznych i obrazie radiologicznym,  charakterystycznym dla poszczególnych stawów, choć badanie RTG nie wykrywa wczesnych zmian zwyrodnieniowych dotyczących jedynie chrząstki stawowej.

Uciążliwymi objawami postępujących zmian destrukcyjnych w chrząstce stawowej są ból i sztywność stawu, a zmiany patologiczne mogą obejmować powierzchnie stawów kończyn i kręgosłupa. Ból z czasem nasila się, powodując ograniczenie ruchomości stawu, deformację, zaniki mięśniowe, przykurcze, ograniczenie sprawności, dysfunkcje chodu. Ból zaostrza się podczas ruchu lub przy obciążaniu stawu, a ustępuje lub zmniejsza się po odpoczynku.

Stawami szczególnie narażonym na występowanie zmian, wynikających z mechanicznego zużycia się jego powierzchni, są stawy kręgosłupa, staw biodrowy i kolanowy. Te ostatnie przenoszą duże obciążenia statyczne i dynamiczne.


Leczenie

Polega na doraźnym likwidowaniu aktualnych objawów chorego stawu. Rozpoczęte zmiany w stawach toczą się z różnym stopniem nasilenia i nie wycofują się. Celem leczenia jest spowolnienie zmian oraz łagodzenie skutków postępującej choroby.

Kompleksowe postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej stawów obejmuje farmakoterapię, fizjoterapię, terapię zajęciową, zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny oraz szeroko rozumianą edukację pacjenta ( zmiana codziennych nawyków i przyzwyczajeń ). Należy także pobudzać mechanizmy odbudowy chrząstki - główne działanie substancji modyfikujących przebieg choroby, do których należą glukozamina i chondroityna.
Glukozamina jest aminocukrem budującym macierz chrząstki stawowej. Występuje w kwasie hialuronowym, będącym składnikiem ciała szklistego oraz płynu maziowego.
Chondroityna jest mukopolisacharydem uczestniczącym w procesach syntezy proteoglikanów chrząstki.