Sen wywiera istotny wpływ na procesy somatyczne i psychiczne, będąc najbardziej naturalnym i najzdrowszym sposobem regeneracji sił. Wzmacnia odporność, uspokaja czynność serca i korzystnie wpływa na ciśnienie. Niedobory snu skutkują narastającym zmęczeniem i znaczącym pogorszeniem koncentracji, a po trzech nieprzespanych nocach mózg człowieka po prostu się wyłącza. Dlaczego sen jest taki ważny, a brak snu niebezpieczny dla zdrowia i życia? Dlaczego warto dobrze się wyspać?
Po co nam sen?
Jak dotąd, nie udało się w pełni wyjaśnić roli snu w fizjologii żywych organizmów. Choć wiadomo, że bez snu nie da się funkcjonować, to pytanie, po co sen ludziom i zwierzętom, wciąż pozostaje otwarte. Specjaliści są jednak zgodni, że skoro jest on zjawiskiem tak powszechnym w przyrodzie, to musi odgrywać fundamentalną rolę dla funkcjonowania systemu nerwowego, a także innych układów (na przykład krwionośnego) i poszczególnych organów. Badacze sądzą, że sen ma znaczenie dla efektywnego funkcjonowania mózgu i procesów psychicznych oraz pełni ważną funkcję w regulowaniu gospodarki hormonalnej organizmu. Poprzez obniżenie temperatury ciała pomaga w oszczędzaniu energii. Ma również ogromne znaczenie w procesach regeneracyjnych, gdyż w trakcie nocnego wypoczynku komórki ciała poddawane są procesom naprawczym. Prawdopodobnie ten mechanizm odpowiada za związek krótszego snu ze skróceniem długości życia. Jednak nie tylko o długość chodzi - kłopoty ze snem znacząco wpływają na jakość życia. Sen jest ważny jako stymulator tych komórek nerwowych, które nie są używane podczas okresów czuwania, tym samym zapobiegając ich zanikowi. Szczególnie istotna wydaje się funkcja snu w konsolidacji pamięci i organizacji śladów pamięciowych.
Ile snu potrzeba dla zdrowia?
Zapotrzebowanie na sen u poszczególnych gatunków jest bardzo zróżnicowane. Słoniom i żyrafom wystarczają 2 - 4 godziny snu, koty przesypiają około 12 -16 godzin dziennie, a absolutnymi rekordzistami w tej dziedzinie są nietoperze - niektóre nich potrzebują aż 20 godzin snu na dobę. U ludzi zapotrzebowanie na sen jest zależne przede wszystkim od wieku. Im młodszy człowiek, tym więcej snu jest mu potrzebne do prawidłowego funkcjonowania. Co ciekawe, sen noworodków i niemowląt nie przebiega w sposób ciągły, jak u dorosłych przedstawicieli naszego gatunku, lecz zostaje podzielony na kilka części. Indywidualne zapotrzebowanie na sen to kwestia bardzo indywidualna, mocno związana z genami odziedziczonymi po rodzicach. Z obserwacji i badań wynika, że dorosłe osoby do efektywnego funkcjonowania potrzebują zwykle 6 - 8 godzin snu na dobę. Rozwijającym się mózgom nastolatków potrzeba więcej snu, co najmniej 9 godzin, aby młody człowiek miał siłę funkcjonować kolejnego dnia. Znaczenie ma także pora roku i charakter wykonywanej pracy. Zimą, kiedy dni są krótsze, śpimy więcej.
(Czy istnieje lek na chrapanie - sprawdź!)
Niewyspany mózg się kurczy
Konsekwencje braku i niedoboru snu są dla funkcjonowania fizycznego i psychicznego wręcz dewastujące. Do najczęściej występujących skutków zaliczane są wahania nastroju, apatia i brak energii, spowolnienie reakcji na bodźce i trudności ze skupieniem uwagi. Zaledwie po jednej dobie bez snu aż o 40 procent zmniejsza się zdolność zapamiętywania informacji. Na skutek silniejszego ukrwienia układu nagrody i upośledzenia ośrodka kontroli zachowań, osoba niewyspana zaczyna przeceniać swoje umiejętności i przejawiać podwyższoną skłonność do podejmowania ryzyka przy jednoczesnym spowolnieniu szybkości reakcji aż o 4 razy. Po jednym dniu bez snu zaczyna także spadać odporność. Układ immunologiczny reaguje na bezsenność spowolnieniem produkcji białych krwinek, wskutek czego organizm nie jest w stanie skutecznie bronić się przed infekcjami i poważnymi chorobami. Po 48 godzinach bez snu objawy są takie same, jak wtedy, gdy alkomat wskazuje 1,5 promila alkoholu we krwi. Jeśli taka sytuacja potrwa dłużej, zdesperowany mózg sam zacznie się wyłączać na kilka lub kilkanaście sekund i mimowolnie przerywać aktualnie wykonywaną czynność, nawet jeśli ktoś akurat siedzi za kółkiem. To prosty przepis na spowodowanie wypadku samochodowego. Uważa się, że osoby cierpiące na niedobory snu są narażone na ryzyko powstawania fałszywych wspomnień. U niedospanych osób zauważalny jest spadek umiejętności podejmowania złożonych decyzji oraz twórczego myślenia. Badania wykazują, że mózg niewyspany zaczyna się kurczyć. Wiemy, że szczury pozbawione snu przez tydzień, najpierw zaczynają wydzielać nadmiar hormonów stresu, a następnie po prostu umierają. U ludzi długotrwale pozbawionych człowieka mogą pojawić się stany podobne do choroby psychicznej, a także halucynacje oraz stany paranoidalne. Spada nie tylko zdolność rozpoznawania barw, ale zauważalne są dużo poważniejsze zaburzenia w postaci utraty poczucia rzeczywistości.
(Snoran Plus - opinie - sprawdź nasz test)
Brak snu a otyłość i cukrzyca
Niektórzy eksperci twierdzą, że bezsenność może skutkować zaburzeniami ciśnienia i prowadzić do otyłości. Badania wykazują, że młodzi ludzie, którzy nie wysypiają się wystarczająco, często są bardziej otyli, niż ich rówieśnicy, którzy dostarczają swoim organizmom odpowiednią liczbę godzin snu. Okazuje się, że ludzie niewyspani charakteryzują się gorszą przemianą materii, stwierdzono u nich także niski poziom leptyny. Leptyna jest ważnym białkiem wytwarzanym przez komórki tłuszczowe odpowiadające za w regulację gospodarki energetycznej organizmu i kontrolę pobieranie pokarmu. Leptyna wspiera przetwarzanie glukozy, więc jej niedobór wiąże się z ryzykiem zachorowania na cukrzycę oraz otyłość. Brak snu może skutkować również insulinoodpornością. To groźne dla zdrowia i życia zaburzenie, polegające na swoistym buncie tkanek. U osoby cierpiącej na insulinoodporność mięśnie, tkanka tłuszczowa, komórki wątroby i inne tkanki przestają reagować na insulinę, wskutek czego we krwi wzrasta poziom glukozy. Efektem może być może nie tylko nadwaga, ale także cukrzyca (przede wszystkim typu 2) oraz choroby układy krążenia. Jak wynika z badań, niekorzystne zmiany mogą wystąpić bardzo szybko, zaledwie po 6 dniach niedobory snu! Po takim czasie poddani eksperymentowi zdrowi młodzi mężczyźni zaczęli wykazywać objawy przedcukrzycowe. Na szczęście regularny sen odpowiedniej długości pomaga wrócić do normy po około tygodniu. U osób, które nie spały przez dobę zauważono również wyraźne zakłócenie wytwarzania hormonów płciowych: u mężczyzn testosteronu, a u kobiet estrogenu i związku z tym spadek libido.
(Dowiedz się jak zdrowo spać i się wysypiać)
Higiena snu - warunek zdrowia
Wszystkie nadania potwierdzają, że odpowiednio długi i regularny sen jest zjawiskiem niezbędnym dla zdrowia i życia. Mówiąc krótko, dla organizmu ludzkiego brak snu jest prawdziwą torturą. Biorąc pod uwagę jego ogromną rolę dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, staje się jasne, że nawet nawet epizodycznych kłopotów ze snem nie należy lekceważyć. Tym bardziej, że według ostrożnych szacunków aż 30 procent ludzi cierpi na różne zaburzenia w tym zakresie, począwszy od nieprawidłowego czasu trwania snu, a skończywszy na występujących podczas nocnego wypoczynku zachowaniach, które zakłócają jego przebieg, takich jak lunatykowanie. Jeśli zlekceważy się higienę snu czyli wskazówki dotyczące prawidłowych nawyków w tym zakresie, z pozoru niewinna trudność może się rozwinąć w chroniczną postać bezsenności, mającą bardzo negatywny wpływ na zdrowie oraz życie człowieka i wymagającą trudnego i długotrwałego leczenia. Przesuń do góry