Choroby wzroku – jaskra

Czym objawia się choroba? W praktyce w oku chorego na jaskrę występuje efekt tzw. brudnych szyb w samochodzie. Pojawiają się ciemne plamki, znacznie zmniejsza zdolność widzenia. Według danych światowych na jaskrę cierpi 70 milionów ludzi. Szacuje się, że w przeciągu 10 lat, w związku ze starzeniem się społeczeństw, liczba ta zwiększy się do 80 milionów. Co znaczy, że co roku milion nowych osób zapadnie na tę chorobę. W Polsce problem dotyczy ok. 700 tysięcy osób, z czego leczy się niespełna 65 tysięcy. Jaskra, będąc chorobą nerwu wzrokowego, przez długi czas rozwija się całkowicie bezobjawowo. Nie powoduje bólu ani żadnych odczuwalnych niedogodnień, przez co może ją przeoczyć nawet lekarz. Podstawowym problemem leczenia jaskry jest zwykle zbyt późno postawione rozpoznanie. Najczęściej wykrywana jest przypadkowo i na zaawansowanym etapie rozwoju. Około 50% chorych podejmuje leczenie dopiero w chwili, gdy dochodzi do znacznej i nieodwracalnej utraty widzenia.

Jaskra została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization, WHO) za chorobę społeczną, stanowiąc jedną z głównych i najczęstszych przyczyn ślepoty w krajach gospodarczo i cywilizacyjnie rozwiniętych. Szacuje się, że 7 milionów niewidomych w tych krajach straciło wzrok z powodu jaskry. W Polsce, według danych Polskiego Związku Niewidomych ok. 18-20% osób z utratą wzroku to ofiary jaskry. Zdaniem lekarzy specjalistów rosnąca liczba osób, którym nieodwracalnie grozi ślepota z powodu jaskry, wynika przede wszystkim z braku odpowiedniej wiedzy na temat tej choroby i niedostatecznego uświadomienia społeczeństwu zagrożenia.

Czynniki ryzyka zachorowania na jaskrę

Jaskra może rozwinąć się u każdego. Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe oka jest jedynym czynnikiem ryzyka zachorowania, który można kontrolować. Do czynników ryzyka jaskry należą również:
- Wiek: ryzyko wzrasta z wiekiem, zwłaszcza po 30 roku życia
- Krótkowzroczność
- Przypadki pojawiania się jaskry w rodzinie
- Rasa: ryzyko zachorowania na jaskrę jest większe u mieszkańców Azji  i Afryki
- Wysokie ciśnienie krwi, jak również zbyt niskie ciśnienie tętnicze

Diagnozowanie jaskry

Regularne poddawanie się kompleksowym badaniom oczu jest koniecznie do zdiagnozowania jaskry zanim dojdzie do poważnych, nieodwracalnych zmian i utraty wzroku. Jako część ogólnych badań okulista może przeprowadzić szereg testów aby stwierdzić, czy dany pacjent cierpi na tę chorobę. Test zawiera:
- Badanie ostrości wzroku – badania z użyciem tablicy, za pomocą której mierzy się wzrok na różnych odległościach
- Badanie pola widzenia – pomiar obszaru przestrzeni, który pacjent obejmuje wzrokiem patrząc w jeden punkt; mały zasięg pola widzenia jest symptomem jaskry
- Badanie dna oka – wykonywane po rozszerzeniu źrenicy specjalnymi kroplami, pozwala na sprawdzenie siatkówki i nerwu wzrokowego
- Tonometria – pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego
- Gonioskopia – badanie kąta przesączania polegające na obserwacji kąta zawartego między tęczówką a rogówką-=-

Profilaktyka i leczenie

Współcześnie jaskrę leczyć można farmakologicznie, laserowo i chirurgicznie. Wybór metody, zakresu i intensywności leczenia zależy, według Europejskiego Towarzystwa Jaskrowego, od stadium zaawansowania choroby (czyli stopnia ubytku pola widzenia) w momencie rozpoznania, poziomu ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz przewidywanej długości życia pacjenta. Kluczowym dla procesu leczenia jest określenie tempa rozwoju choroby. Celem leczenia jaskry powinno być niedopuszczenie do rozwinięcia się takich ubytków w polu widzenia, które utrudnią lub uniemożliwią codzienne funkcjonowanie. Dlatego tak ważną rolę odgrywa edukacja zdrowotna, rozwijanie świadomości czynników ryzyka i badania profilaktyczne. Ze strony okulistów kluczowe jest uważne badanie dna oka i nerwu wzrokowego przy każdej, nawet rutynowej wizycie. Ten element bywa niestety czasami pomijany.

Tylko poprzez propagowanie pozytywnych wzorców i budowanie świadomości społeczeństwa w dziedzinie profilaktyki możemy skutecznie przeciwstawić się rozwojowi tej choroby. Dzięki regularnym badaniom okulistycznym jesteśmy w stanie wcześnie rozpoznać jaskrę i skutecznie powstrzymać jej postęp.– powiedział prof. dr hab. med. Jerzy Szaflik, Prezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, Konsultant Krajowy ds. Okulistyki. Pamiętajmy, że jaskra dotyka ludzi w każdym wieku. Oczywiście istnieją dodatkowe czynniki, które sprzyjają jej rozwojowi, takie jak występowanie jaskry w rodzinie czy choroby układu krążenia. Jednak jedyną metodą skutecznego jej zapobiegania są regularne, specjalistyczne badania oczu, wykonywane u osób z grupy ryzyka przynajmniej raz do roku.– dodał prof. Szaflik. Nierozpoznana i nieleczona jaskra nieuchronnie prowadzi do całkowitej, nieodwracalnej ślepoty. Rozwijająca się choroba przez bardzo długi okres pozostaje niezauważalna. Ubytki w polu widzenia są bardzo delikatne, a ostrość wzroku długo utrzymuje się prawidłowa. Często dopiero całkowita ślepota jednego oka jest przyczyną wizyty chorego u okulisty. Dlatego należy aktywnie poszukiwać jaskry i nie czekać z jej rozpoznaniem, aż pojawią się objawy zauważalne przez chorego. Dla skutecznej walki z tym problemem, potrzebne jest zaangażowanie lekarzy pierwszego kontaktu, którzy poprzez wczesne rozpoznanie mogą zapobiec dalszemu rozwojowi choroby. – podsumował profesor Jerzy Szaflik.